Porażenie prądem – jak udzielić pierwszej pomocy? 

Porażenie prądem to poważny stan, który może doprowadzić do utraty zdrowia, a w skrajnych przypadkach – nawet życia. Czy wiesz, jak się zachować, jeśli dojdzie do porażenia? Jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w takiej sytuacji? Jakie są skutki porażenia prądem i jak przebiega leczenie? 

Na czym polega porażenie prądem? 

Porażenie prądem, nazywane również porażeniem elektrycznym, to sytuacja, w której ciało jest wystawione na przepływ przez nie prądu elektrycznego. Taka sytuacja może być poważna – skutki porażenia prądem mają wpływ na zdrowie fizyczne i sferę psychiczną, dlatego często kształtują przyszłość porażonej osoby oraz całej jej rodziny na kilka lub kilkanaście lat. Zakres obrażeń, do których dochodzi po porażeniu elektrycznym, zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim czasu ekspozycji lub trasy przepływu prądu przez ciało. 

Do porażenia najczęściej dochodzi m.in. w domu, w pracy, w gospodarstwie rolnym lub na otwartym terenie. Co prowadzi do takiej sytuacji? Przede wszystkim są to awarie instalacji elektrycznych, nieprzestrzeganie zasad BHP podczas kontaktu z urządzeniami pod napięciem, ale i zjawiska atmosferyczne. 

Skutki porażenia prądem elektrycznym – od czego zależy rozmiar obrażeń? 

Skutki porażenia prądem elektrycznym zależą przede wszystkim od: 

• napięcia – napięcie poniżej 100 V nie powoduje żadnej reakcji ze strony organizmu. Napięcie wynoszące między 100 a 1000 V może doprowadzić do oparzeń i zaburzeń pracy serca. Natomiast napięcie powyżej 1000 V wytwarza temperaturę, która może doprowadzić do spalenia tkanek; 
• natężenia – powyżej 0,5 mA człowiek zaczyna odczuwać przepływ prądu przez ciało, jednak przepływ do 20 mA co do zasady nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia. Powyżej tej wartości porażenie prądem może skutkować wystąpieniem skurczów mięśni i dolegliwości bólowych. Po porażeniu prądem o natężeniu powyżej 70 mA pojawia się sporo objawów – oparzenia, zaburzenia rytmu serca, utrata przytomności; 
• rodzaju prądu – do porażenia może dojść w wyniku kontaktu z prądem stałym (wówczas głównym objawem są skurcze mięśni, w tym mięśni oddechowych) lub prądem zmiennym (wówczas skutkiem jest migotanie komór); 
• czas działania prądu – im dłużej ciało jest narażone na rażenie, tym gorzej. Może to doprowadzić nie tylko do rozległych ran lub poparzeń, ale i do zatrucia organizmu (elektrolizy); 
• oporności ciała – ciało jest barierą dla prądu, jednak w poszczególnych miejscach jest ona mocniejsza, a w innych słabsza. Przez niewielką, zwłaszcza wilgotną powierzchnię, prąd przejdzie szybciej, a w efekcie – skutki porażenia będą większe. 

Porażenie prądem – objawy 

Co powoduje porażenie prądem? Objawy to przede wszystkim: 

• poparzenia w miejscu kontaktu z prądem, 
• dolegliwości bólowe,
• oparzenie ciała przebiegające wzdłuż linii przepływu prądu, 
• kurcze mięśni, 
• zwęglenie tkanek, 
• skurcze naczyń wieńcowych, 
• utrata przytomności, 
• zatrzymanie krążenia. 

Do najlżejszych objawów porażenia prądem należą m.in. rozkojarzenie, pobudzenie, apatia i zaniepokojenie. W takiej sytuacji może dojść również do chwilowej utraty lub pogorszenia pracy zmysłów wzroku i słuchu. Do częstych efektów porażenia prądem należą też zawroty głowy, mdłości i bóle mięśni. 

Poważniejsze konsekwencje obejmują utratę przytomności, zaburzenia oddychania i krążenia, drgawki, niedowłady kończyn, mięśni twarzy, zaburzenia rytmu serca i zmiany ciśnienia krwi. W skrajnych przypadkach może dojść do poważnych oparzeń i zatrzymania krążenia – np. w wyniku zawału mięśnia sercowego. 

Ból ręki po porażeniu prądem lub poparzenia niskiego stopnia to objawy lżejszego porażenia. Z kolei zwęglenie tkanek, utrata przytomności lub zatrzymanie krążenia nie jest skutkiem lekkiego kopnięcia prądem. To objawy, które świadczą o poważnym urazie i konieczności natychmiastowego udzielenia pomocy poszkodowanemu. 

Skutki porażenia prądem 

Skutki porażenia prądem to m.in.: 

• oparzenia, 
• utrata przytomności, 
• złamania i zwichnięcia kończyn, 
• skurcze mięśni, 
• zatrzymanie oddechu i migotanie komór. 

Skutki porażenia elektrycznego, podobnie jak objawy jego wystąpienia, zależą od wielu czynników, które mają wpływ na rozmiar obrażeń. 

Opóźnione skutki porażenia prądem 

Jakie są skutki porażenia prądem po czasie? Ze względu na zaburzenie przewodnictwa elektrycznego w poszczególnych komórkach i całym ciele, do zatrzymania krążenia, spowodowanego porażeniem prądem, może dojść nawet po upływie doby od porażenia. Oznacza to, że osoba, którą poraził prąd, powinna znajdować się w tym czasie pod stałą obserwacją lekarza. W innej sytuacji, z pozoru niewinne zdarzenie bez konsekwencji, może doprowadzić do zatrzymania pracy serca i śmierci. 

Porażenie prądem: jak powinna wyglądać pierwsza pomoc? 

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem powinna wyglądać następująco: 

• zadbanie o własne bezpieczeństwo – upewnij się, że możesz udzielić poszkodowanemu pomocy, nie narażając się na utratę zdrowia lub życia; 
• ustalenie wysokości napięcia – jeśli do porażenia doprowadziło napięcie powyżej 1000 V 

(z reguły miejsca o przepływie prądu o takim napięciu są wyraźnie oznaczone), odsuń się od poszkodowanego i wezwij odpowiednie służby. Łuk elektryczny w takiej sytuacji przemieszcza się po podłodze, co może doprowadzić również do porażenia Ciebie; 

• odłączenie zasilania w budynku; 
• odsunięcie poszkodowanego od źródła prądu za pomocą materiałów nieprzewodzących energii elektrycznej – najlepiej w trakcie udzielania pomocy stać na materiale, który nie przewodzi prądu; 
• dokonanie oceny stanu poszkodowanego – jeśli jest nieprzytomny lub jego ogólny stan możesz ocenić jako ciężki, natychmiast wezwij pomoc. Jeżeli doszło do zatrzymania krążenia, przystąp do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. W wyniku skurczu mięśni może się okazać, że początkowo uciskanie klatki piersiowej będzie niemożliwe. W takiej sytuacji wykonuj jedynie resuscytację oddechową i czekaj na moment, w którym mięśnie się rozluźnią; 
• ocena wielkości oparzeń – jeśli poszkodowany jest przytomny, najpewniej doszło u niego do oparzeń, które wymagają odpowiedniego zaopatrzenia. Należy je schładzać (razem z ubraniami, których pod żadnym pozorem nie wolno zdejmować z poszkodowanego bez pomocy lekarza). Brak widocznych obrażeń nie oznacza, że ich nie ma. Przy porażeniu elektrycznym może dojść do poparzenia narządów wewnętrznych. 

Pierwsza pomoc podczas porażenia prądem zależy od stanu poszkodowanego. Często zdarza się, że pod wpływem działania energii o dużym natężeniu, osoba porażona zostaje odrzucona. Może wówczas dojść do urazów czaszki lub kończyn. Wówczas nie powinno się bez potrzeby przemieszczać poszkodowanego, a udzielić mu pomocy wymaganej w konkretnej sytuacji (np. zatamować krwawienie przy użyciu materiałów opatrunkowych z apteczki, która zawsze powinna znajdować się w zasięgu ręki). 

Jak wygląda leczenie porażenia prądem? 

Porażenie prądem ma różne skutki. Ból ręki po porażeniu prądem wymaga innej interwencji niż rozległe poparzenia – szczególnie jeśli zostały poparzone narządy wewnętrzne. W każdej sytuacji opatrywaniem i leczeniem powinni zająć się specjaliści, którzy zadbają o zabezpieczenie ran, wykonają specjalistyczną diagnostykę, a przede wszystkim – poddadzą stan poszkodowanego kontroli. Dzięki temu będzie możliwe reagowanie nie tylko na bieżące objawy porażenia, ale i na te, które mogą pojawić się po czasie. 

Jak uniknąć porażenia prądem? Zachowanie zasad bezpieczeństwa

Natychmiastowe i opóźnione skutki porażenia prądem sprawiają, że to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. W związku z tym należy zrobić wszystko, aby uniknąć porażenia prądem elektrycznym. Konieczne jest tutaj przestrzeganie zasad BHP podczas używania urządzeń elektrycznych oraz regularna konserwacja instalacji elektrycznej (by uniknąć awarii). Należy także ostrożnie podchodzić do wystających przewodów, uszkodzonych urządzeń podłączonych do zasilania oraz unikać połączenia wody i prądu czy pozostawania na świeżym powietrzu w czasie burzy. 

Podsumowanie 

Skutki porażenia prądem są długotrwałe: bardzo często chory wymaga rehabilitacji i długiego leczenia, aby wrócić choćby częściowo do sprawności. Wiedza na temat tego, jak pomóc porażonej osobie, od czego zależą i jak wyglądają skutki porażenia, sprawi, że znacznie łatwiej będzie Ci uniknąć zagrożenia, a – jeśli ono się pojawi – podjąć kroki umożliwiające ratowanie życia. 

FAQ 

1. Czy istnieją sytuacje, w których nie powinniśmy próbować udzielać pierwszej pomocy przy porażeniu prądem?

Istnieją sytuacje, w których nie powinieneś próbować udzielić pierwszej pomocy osobie porażonej prądem. Są to wszystkie te momenty, w których możesz dodatkowo narazić swoje życie na niebezpieczeństwo – np. podczas porażenia prądem o napięciu w okolicach 1000 V. W takich sytuacjach wezwij pomoc i nie narażaj siebie. 

2. Co zrobić, jeśli porażony prądem jest nieprzytomny, ale oddycha i ma tętno? 

Jeśli poszkodowany w wyniku porażenia elektrycznego jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno – ułóż go w bezpiecznej pozycji i wezwij pomoc. W oczekiwaniu na pogotowie regularnie sprawdzaj jego stan.