Sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych - na co należy zwrócić uwagę?

2021-06-24

Sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych to podstawa w wielu zawodach - od kosmetyczek, poprzez stomatologię, aż do chirurgii. Prawidłowo przeprowadzony proces sterylizacji daje gwarancję, że wszystkie narzędzia są wolne od mikroorganizmów i zarodników. Na co szczególnie trzeba zwrócić uwagę? 

Dezynfekcja

Zarówno dezynfekcja, jak i sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych to proces mający na celu wyeliminowanie mikroorganizmów. Co to jest dezynfekcja i czym różni się od sterylizacji?

  • Dezynfekcja pozwala usunąć wszystkie bakterie i mikroorganizmy, jednak nie daje tak dużej skuteczności jak sterylizacja. W przypadku niektórych narzędzi będzie wystarczająca, ale instrumenty medyczne, które mają kontakt ze śliną lub krwią, muszą być wysterylizowane, aby osiągnąć parametry określone w przepisach. 
  • Sterylizacja pozwala całkowicie wyjałowić narzędzia. Prawidłowo przeprowadzona daje gwarancję, że na instrumentach nie pozostały żadne drobnoustroje. 

Sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych nie może istnieć bez dezynfekcji, dlatego w każdym gabinecie potrzebne są środki do dezynfekcji i autoklaw. 

Jakie są rodzaje sterylizacji narzędzi?

Sterylizację i dezynfekcję można określić jako pierwszy etap przygotowania narzędzi i materiałów do dalszej pracy. Równie istotne jest przechowywanie wyjałowionych instrumentów, które musi wykluczyć możliwość ponownego zanieczyszczenia. Wyróżniamy kilka rodzajów sterylizacji:

  • parowa (ciepło wilgotne) to jeden z najpowszechniejszych sposobów na wyjałowienie narzędzi chirurgicznych i medycznych. Swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim ekonomii i ekologii. Do przeprowadzenia sterylizacji parowej potrzebny jest autoklaw. Temperatura sterylizacji może być dwojaka: 121°C przy ciśnieniu jednej atmosfery lub 134°C przy ciśnieniu dwóch atmosfer. 
  • Sterylizacja suchym i gorącym powietrzem to alternatywa dla sterylizacji parowej, która pozwala na wyjałowienie materiałów podatnych na działanie ciśnienia. Czas sterylizacji uzależniony jest od temperatury: 160°C wymaga 60 minut nagrzewania w komorze, z kolei przy 180°C wystarczy 15 minut. 
  • Sterylizacja gazowa niskotemperaturowa w procesie wyjaławiania wykorzystuje gazy: tlenek etylenu, formaldehyd lub nadtlenek wodoru i plazmę gazową. Gaz ma działanie bakteriobójcze, a uaktywnia się w niskich temperaturach. 
  • Sterylizacja radiowa wykorzystuje działanie dwóch izotopów: Co60 (około 90%) i Cs137. Do wyjałowienia wystarczy zaledwie kilkanaście minut. Metodę sterylizacji radiowej stosuje się w przypadku sprzętów jednorazowego użytku.
  • Sterylizacja chemiczna do wyjałowienia najczęściej wykorzystuje kwas nadoctowy lub nierozcieńczony aldehyd glutarowy. Czas sterylizacji zależny jest od środka, który został zastosowany: dla kwasu nadoctowego wystarczy około 30 minut, w przypadku drugiej substancji potrzeba nawet do 10 godzin. 

Jak przebiega proces sterylizacji narzędzi?

Sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych

Do sterylizacji narzędzi trzeba się uprzednio przygotować. Jak już wcześnie zostało powiedziane. Wszystkie narzędzia muszą być czyste i wolne od zanieczyszczeń organicznych. Instrumenty należy zapakować w pakiety: torebki do sterylizacji lub rękawy do sterylizacji. Każde z rozwiązań ma swoje wady i zalety. Torebki i woreczki do sterylizacji narzędzi są praktyczne, jednak do instrumentów o różnych wymiarach trzeba przygotować torebki o różnej wielkości. Rękaw do sterylizacji to ekonomiczne rozwiązanie, które pozwala dostosować wymiary pakietu do bieżących potrzeb, jednak końce rękawa trzeba zgrzać, a do tego potrzeba odpowiedniego sprzętu. Wszystkie pakiety należy włożyć do urządzenia, w którym przeprowadzony zostanie proces sterylizacji. Należy przy tym pamiętać, aby zachować odpowiednie parametry i czas sterylizacji. 

Jak przebiega kontrola procesu sterylizacji narzędzi?

Sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych musi zakończyć się kontrolą, która potwierdzi pełne wyjałowienie sprzętu, dlatego wskaźniki do sterylizacji są niezbędnym elementem wyposażenia w każdym gabinecie. Co więcej, kontrola procesu sterylizacji musi być udokumentowana. Wskaźniki do sterylizacji występują w kilku wariantach:

  • wskaźniki chemiczne,
  • wskaźniki fizyczne,
  • wskaźniki biologiczne.

Większość wskaźników umieszcza się w komorze sterylizacyjnej. Indykatory powinny znaleźć się na górnej i dolnej półce umieszczone po przekątnej, z kolei wskaźniki biologiczne w miejscach, do których czynnik sterylizacyjny ma trudny dostęp. 

Sterylizacja to podstawa bezpieczeństwa pacjentów

Sterylizacja narzędzi chirurgicznych i medycznych jest obowiązkiem każdego gabinetu, a hurtownia medyczna to odpowiednie miejsce na uzupełnienie zapasów i zakup najpotrzebniejszych rzeczy. Wyjałowienia instrumentów medycznych nie należy w żaden sposób bagatelizować - kontrola Sanepidu dopatrzy się każdej nieścisłości w przestrzeganiu procedur.  Jednak nie tylko możliwość nałożenia kary powinna zmuszać do działania: sterylizacja to przede wszystkim bezpieczeństwo każdego pacjenta.